Kan de ATF in een automaat een autoleven lang mee of niet? Eigenlijk denken alle vier de leveranciers van niet. Autrans vindt een vervangingsinterval van 80.000 km de norm voor ATF: “Neem je die in acht, dan kan een automaat vrijwel eindeloos mee. Ook zonder verse ATF gaat het vaak wel 200.000 km goed. Maar veelal beginnen daarna de problemen, met bruut of helemaal niet meer schakelen. Vaak is revisie dan nog de enige oplossing.”

Ook BG gelooft niet in een eeuwige levensduur van ATF en bespreekt de zware omstandigheden waaronder automatische transmissies moeten functioneren. Kroon Oil legt het helder uit: “Veel autofabrikanten geven aan dat de af-fabriek gevulde longlife-ATF in principe nooit vervangen hoeft te worden. Dat is bedenkelijk als je weet dat de ATF thermisch extreem zwaar belast kan worden.

BG levert een servicepakket inclusief cleaner, conditioner en 15,5 liter ATF voor € 150,-. BG adviseert daarom een prijs tussen € 275,- en € 325,- ex btw voor een standaard spoelbeurt.

Bij veelvuldig optrekken en afremmen, een sportieve rijstijl met veel kick-down gebruik of bij rijden met zwaarbeladen aanhanger of caravan ontwikkelt de koppelomvormer veel warmte. De olietemperatuur kan dan hoog oplopen, zelfs als het systeem een oliekoeler heeft. Gebeurt dat vaker, dan begint een afbraakproces waarbij de olie zuur wordt, er zich vuil vormt en het smerende vermogen van de ATF afneemt.

In welke vorm vervuilt een automatische transmissie?

Het vuil bestaat uit geoxideerde deeltjes die uiteindelijk een donkerkleurig kool- of laklaagje vormen op kritische onderdelen in de automaat. De gevormde zuren tasten de metalen in de transmissie aan, en de verminderde smerende capaciteit van de ATF bevordert het slijtageproces.

Ook resulteren afzettingen op kritische onderdelen van het brein, zoals solenoïds, in klachten als slecht schakelen, bonken, slippen, schommelend toerental, verhoogd brandstofverbruik, niet meer functioneren van de kick-down of zelfs het volledig dienst weigeren van de automaat.

Snap-on: “De meeste problemen met automatische transmissies ontstaan door vervuiling als gevolg van onvoldoende onderhoud.”

In de praktijk komen we dit soort klachten vaak tegen, zelfs bij vrij jonge auto’s met lagere kilometerstanden. Kortom, het gebruik van hoogwaardige longlife-ATF kan de verversingstermijn oprekken, maar is beslist geen vrijbrief om de olie nooit meer te vervangen.”

Snap-On voegt toe: “Om onderhoudskosten laag te houden, vullen autofabrikanten met zogenoemde lifetime-olie, die volgens hen nooit ververst hoeft te worden. Omdat de ATF niet in het onderhoudsboekje staat, is er in de werkplaats geen aandacht voor. Jammer, want de meeste problemen met automatische transmissies ontstaan door vervuiling als gevolg van onvoldoende onderhoud.”

Pas op de valkuilen!

Goed, preventief onderhoud dus, maar hoe? “Verversen en reinigen is zeer belangrijk”, zegt Snap-on. “Het is essentieel dat zoveel mogelijk oude olie vervangen wordt door nieuwe. Als je de oude olie alleen aftapt, vervang je maar 50 tot 60 procent. Met onze MotorVac TransTech ververs je, afhankelijk van de hoeveelheid gebruikte olie, 98 tot 99 procent.”
[intermezzo:1]

Precies om die reden spreekt Autrans liever niet van ‘verversen’. “Die term doet denken aan motorolie verversen. Dus plug eruit, olie aftappen, filter vervangen, plug weer terug en vullen met verse olie. Zo werkt het niet bij een automatische transmissie. Als je de olie aftapt, blijven er nog meerdere liters achter in de gangetjes van de mechatronica en in de koppelomvormer. Om echt alle olie te vernieuwen, zetten wij een pomp op de transmissie om die volledig door te spoelen. Om echt alle oude olie eruit te spoelen, gebruiken we ongeveer het dubbele van de olie-inhoud. Meestal dus een liter of 15.”

Flushen vereist kennis

Veel autobedrijven werken inmiddels met zo’n ‘pomp’, of spoel- of flushapparaat. Autrans waarschuwt dat het gebruik wel tools en kennis vraagt: “Een universele aansluitmethode is er helaas niet, dus als universeel autobedrijf moet je over een hele reeks aansluitnippels beschikken als je een divers wagenpark wil servicen.” En de kennis dus: “Het is niet zo voor de hand liggend als de aftapplug van de motorolie. We hebben een auto binnen gehad waarvan de verstelbout van een remband was losgedraaid. Helaas, dat was niet de aftapplug. Het leidde wel tot een serieuze reparatie.”

Kroon Oil, leverancier van de PowerFlush-spoelautomaat, heeft oog voor die problemen: “De hardware alleen is niet voldoende om het automaatspoelen tot een succes te maken. Technische expertise in de vorm van afleverdemonstraties op locatie, een goede helpdesk en ons online olieadvies, inclusief adapteradvies op voertuigniveau, dragen enorm bij aan het succes van het PowerFlush-concept.”

Zo denkt ook Snap-on: “De Snap-on Tools-dealer komt bij de garagist in de werkplaats en kan hem alles over automatische transmissies, storingen, reinigen en onderhoud adviseren. Op de MotorVac-site staan tips en adviezen. Die sturen we ook naar duizenden garagisten in Nederland en België.”

“Verwacht van spoelen of flushen geen wonderen”, zegt Autrans. “Klachten kunnen heel diverse oorzaken hebben. Raadpleeg bij twijfel onze gratis helpdesk.”

Verwacht geen wonderen

Alle vier de leveranciers geven aan dat je dus vooral preventief moet spoelen. Desondanks kent BG ook voorbeelden van automaten die in het geheel niet meer wilden schakelen en dat na spoelen weer perfect deden. Maar: “Vast staat dat een mechanisch defect niet te repareren is met spoelen.”

Goed, preventief dus. Maar hoe overtuig je de klant dat hij preventief kosten moet maken aan zijn (nog) prima functionerende transmissie? Kroon Oil noemt natuurlijk het argument van te vermijden dure reparaties in de toekomst. Maar ook: “In veel gevallen zullen klanten duidelijk een verbetering in het schakelgedrag bespeuren, ook al hadden zij voorheen geen klachten.

Automaatspoelen in onderhoudschema

Niet voor niets komen autofabrikanten terug van levensduurvulling voor automaten. Wie de smeeradviezen van veel nieuwe auto’s bekijkt, ziet dat autofabrikanten in toenemende mate weer verversingstermijnen hanteren voor automatische transmissies.”

Snap-on gaat nog een stap verder: “70 tot 80 procent van de klachten zoals bonken, slippen, schokken, klappen, maar ook schommelende toerentallen tijdens het rijden, een bibberend dashboard bij stationair draaien met ingeschakelde versnelling, en verhoogd brandstofverbruik, verdwijnen na het spoelen van de transmissie. De klant merkt altijd dat de transmissie beter schakelt.” Dat mag zo zijn, maar net als BG waakt Autrans voor al te overspannen verwachtingen: “Traag of bokkerig schakelen duidt op slijtage of een mankement. Dat verhelp je niet met schone olie.”
[intermezzo:2]
Om de klant te overtuigen, adviseert Autrans te verwijzen naar motorolie: “Die vervang je toch ook.” BG gelooft in ‘zelf ervaren’: “Laat de klant ervaren hoe de ATF in zijn automaat eruit ziet en ruikt! We kennen autobedrijven die potjes oude en nieuwe ATF op de balie zetten en een klein monstertje nemen van de ATF uit de automaat van de klant.” Met ‘sales visuals’ die het verschil tonen tussen oude en nieuwe ATF ondersteunt BG die autobedrijven.

Rendabele service

Verdien je wat aan Flushen? Snap-on rekent voor dat er bij een verkoopprijs van bijna € 400,- nog € 50,- aan ruimte is voor afschrijving en onderhoud aan het spoelapparaat. De ATF en aanvullende middelen snoepen aardig wat marge weg.

Dan de kosten. Kom je uit als je tussen € 250,- en € 400,- rekent voor een spoelbeurt? Als we de leveranciers mogen geloven wel. Kroon Oil: “Voor een spoelbeurt heb je tussen een half uur en een uur nodig, afhankelijk van merk en type voertuig.

De kosten voor ATF en spoelmiddel liggen tussen de € 75,- en € 120,-. Met een werkplaatstarief van € 50,- varieert de kostprijs van een spoelbeurt tussen € 100,- en € 170,- (allemaal ex btw). Dan blijft er genoeg ruimte over voor winst en afschrijving.”

Kanttekening: “Die € 250,- tot € 400,- geldt voor de ‘kale’ spoelbeurt. Waar mogelijk is het altijd verstandig het filter te vernieuwen. Tijd en materiaal daarvoor komen dan bovenop de prijs van de spoelbeurt.”

“Ja dat volstaat”, zegt ook Autrans. “Een filter kost gemiddeld tussen € 30,- en € 90,- inkoop, en er gaat gemiddeld 15 liter originele olie doorheen om te flushen. Daarna vul je de versnellingsbak af met de benodigde liters.”

Wil je weten hoe je een automaat moet spoelen? Lees dan de Stap-voor-stap.