In het afgelopen jaar hebben we in Back to basics-artikelen gekeken naar verschillende sensoren en actuatoren. We hebben gezien welke signalen we kunnen verwachten en welke positie die onderdelen hebben in een schema. In AMT 7/8 plaatsten we het eerste deel van deze Back To Basics. Daar leerden we dat er verschillende typen schema’s zijn. Dat maakt het wellicht een beetje complex.

Gelukkig gebruiken de schematekenaars vergelijkbare technieken voor aanduidingen in het schema. Zo kennen we bijvoorbeeld overlap of positie of verbindingen in bedrading die alle tekenaars willen aangeven in het schema.

Met het lezen van die schema’s duiken we nu de diepte in. De vraag is: kunnen we uit een bedradingsschema achterhalen wat we verwachten te meten?

Stroomschema van de ventilatormotor, gehaald uit het bedradingsschema.

Wat verwacht je?

Meten begint altijd met de analyse: ‘Wat verwachten we te meten?’ Dat zit bij velen van ons niet echt in het DNA. We zijn gewend om te dóén. Terwijl juist bij meten en diagnose eerst denken (analyse) cruciaal is. Zeker als je nog niet heel veel ervaring hebt. Het is van groot belang om eerst afstand te nemen en te bepalen wat je verwacht te meten. Pas daarna voer je de werkelijke meting uit.

Plaats je de meetpennen zonder na te denken, dan gaat je brein een onbewuste analyse uitvoeren. De meetwaarde op het beeldscherm analyseer en verklaar je dan onbewust. Je verklaart dan vaak waarom dat wat op het beeldscherm staat, correct is.

Hier gaat het mis. Je positief ingestelde brein stuurt je de verkeerde kant op. Ik spreek uit ervaring… Door eerst te bepalen wat je verwacht te meten, kun je daarna de meetgegevens juist afwegen.

Bedradingsschema versus stroomschema

Bedradings- en stroomschema’s worden veel gebruikt en vaak door elkaar. Het onderscheid? Een bedradingsschema geeft een overzicht van voedingen en massa’s van sensoren en actuatoren van een systeem. Uit een bedradingsschema kun je een stroomschema afleiden. Een stroomschema begint bij de + en eindigt bij de -. Het laat zien welke weg de stroom aflegt en welke componenten de stroom onderweg tegenkomt. Een stroomschema is dus een deel van het bedradingsschema.

V4-meting uitvoeren

V4-meting met weerstand in de massa van de ventilatormotor: V1 is de voedingspanning 12 V. V2 is de spanning over de verbruiker 8 V. V3 is spanningsverlies over de massa 3,8 V. V4 is het spanningsverschil over de voeding 0,2 V. Resultaat: de ventilator werkt onvoldoende.

De V4-meting is een prima manier om te leren wat spanning, stroom en weerstand eigenlijk betekenen. Het geeft veel inzicht, maar één keer een V4-meting doen maakt je nog niet competent. Oefening is van belang. Die kennis heb je nodig om te kunnen beredeneren wat er gebeurt in een stroomschema.

Ga je een stap verder, dan is de kennis van de V4-meting nog steeds van belang, maar zou je ook op een andere manier kunnen meten. Met een oscilloscoop meet je in veel gevallen ten opzichte van massa; de COM-aansluiting op de massa en het kanaal op de gewenste pin.

Meet je met een multimeter dan is de V4-meting een prima instrument. Meet je met een oscilloscoop dan is dat een mooi moment om te gaan meten ten opzichte van massa. Neem bijvoorbeeld de meting van een injector. Dit signaal wordt het meest afgebeeld met een meting ten opzichte van massa. Plaats je de meetpennen op een andere manier, dan zie je een signaal op het beeldscherm dat niet overeenkomt met voorbeeldsignalen.

Uitzonderingen

Zoals altijd zijn er uitzonderingen. Bijvoorbeeld actuatoren voor common-rail diesel en DI-benzine. Die worden doorgaans aangestuurd met een hogere spanning dan de accu-spanning. Dat kunnen we in het schema herkennen! De aansluitingen lopen beide van de injector naar de ECU. Vanwege de interne schakeling in de ECU meten we die niet ten opzichte van massa, maar over het component.

Dit in tegenstelling tot de standaard massa-aangestuurde injector waar de voeding direct van de + komt en de massa is geschakeld.
Ook zou je kunnen beargumenteren dat over een sensor meten een goede manier is om vast te stellen of de voeding en het signaal goed zijn.

Schema lezen en spanningen bepalen

Spanningsmeting met weerstand in de massa van de ventilatormotor. V1 is voedingspanning 12 V. V2 is de spanning voor de verbruiker 11,8 V. V3 is het spanningsverlies over de massa 3,8 V.

Een leuke oefening die je met een schema kunt doen, is met verschillende kleuren aangeven welke spanningen je zou meten ten opzichte van massa. Maken we hier een rijtje van, dan kom ik op de volgende spanningen:

30 Voedingspanning ± 12 V (rood)
30x Geschakelde voeding ± 12 V (oranje)
31 Massa 0 V (grijs)
Geschakeld aan massa 12 V / 0 V (blauw)
Voedingspanning sensor uit de ecu 5 V (meestal geel)
Massa sensor 0 V (groen)
Signaaldraad analoog tussen ± 0,5 en 4,5 V (paars)
Signaaldraad digitaal ± 0 tot 5 V (lichtblauw)
Communicatie SENT, LIN en Bus-systemen (donkergroen)
Bedrading die je niet kunt bepalen uit het schema (niet gekleurd)

Schema ontleden

Kijk je naar het lijstje van te meten spanningen, dan zie je dat we van acht van de tien punten gemakkelijk kunnen bepalen wat we verwachten te meten. Van al deze draden en aansluitingen kunnen we dus vooraf de spanning al bepalen. In het schema met alle kleuren hebben we elk van de negen verschillende spanningen een andere kleur gegeven. Zo zie je goed wat er van een schema eigenlijk allemaal duidelijk is.

Maak een meetrapport

Nu je weet wat je verwacht te meten, is het nog een kwestie van opschrijven. Dat doe je in een meetrapport en dat hoeft niet ingewikkeld te zijn. Een meetrapport maken is om vier redenen belangrijk.

Links een massageschakelde injector en rechts een met hogere spanning aangestuurde injector.

het dwingt om je vooraf op te schrijven wat je verwacht te meten, echt belangrijk!
het is een geweldig middel om uit te leggen aan een klant wat je allemaal hebt uitgevoerd aan het voertuig. De klant moet immers betalen.
verzekeringsmaatschappijen zijn er erg over te spreken als je iets goed onderbouwt.
het kan voorkomen dat een auto na een uitgevoerde reparatie terugkomt. Nu heb je iets om op terug te vallen en van te leren als je het bespreekt met collega’s of met een helpdesk.

Schema met alle bedrading ingekleurd waarvan je de spanning vooraf kan bepalen.

Wat is de klacht van de klant? Wat ga je meten en welk meetresultaat verwacht je daar? Zet het in een tabel, zet de gemeten waardes erbij, trek je conclusies en zie daar: je meetrapport.

Aan de slag

Oké, eerst denken, dan doen. Het schema bekijken, bepalen waar je gaat meten, wat je daar verwacht te meten en dan pas echt gaan meten. Werk je op die manier? Heb je een mooi praktijkvoorbeeld? Laat het mij weten en stuur het bedradingsschema en je meetrapport naar amt@vakmedianet.nl. Ik leer namelijk ook graag bij.

Spanning van een injector gemeten ten opzichte van massa.